فیلم سینمایی «رها» اولین اثر سینمایی حسام فرهمند در مقام کارگردان که در ایام نوروز اکران خود را در سینماهای کشور آغاز کرد به عنوان اثری اجتماعی تا امروز توانسته با فروش بیش از ۳۳ میلیارد تومانی‌اش به یکی از آثار موفق چند سال اخیر سینمای اجتماعی تبدیل شود. کمدی
این فیلم که بازیگرانی چون شهاب حسینی و غزل شاکری در آن ایفای نقش می‌کنند در چهل‌وسومین جشنواره فیلم فجر هم توانست جایزه بهترین فیلم اول را از آن خود کند. موفقیت «رها» یا هر اثر اجتماعی دیگر می‌تواند برای ادامه حیات این سینما که به نظر بسیاری از کارشناسان و منتقدان اعتبار سینمای ایران در جهان به حساب می‌آید، نقشی امیدوارکننده داشته باشد.
به بهانه اکران «رها» و موفقیت این اثر در گیشه با سعید خانی تهیه‌کننده این فیلم سینمایی گفت‌وگویی درباره سینمای اجتماعی ایران و فیلم «رها» داشتیم که در ادامه مشروح آن را از نظر می‌گذرانید:
در دوره ریاست محمد خزاعی بر سازمان سینمایی شما بر این عقیده بودید که سازمان سینمایی تمایل بیشتری به ساخت فیلم‌های کمدی دارد، آیا امروز شرایط تغییر کرده است؟
در این مورد هنوز رویکرد سازمان سینمایی تغییری نکرده ولی واقعیت این است که سینمای کمدی هم در گیشه رو به افول است و مخاطبش نسبت به گذشته کاهش پیدا کرده و حالا فرصت دیده شدن برای فیلم‌های اجتماعی بیشتر شده است. اما به طور کل باید به این نکته هم اشاره کنم که دولت نه فقط از سینمای اجتماعی بلکه از همه ژانرها باید حمایت کند.
اخباری که از عملکرد شورای پروانه ساخت به گوش می‌رسد تا حدی امیدوارکننده است و به نظر می‌رسد که نسبت به دوره‌های قبل سختگیری‌ها کم‌تر شده و فضا کمی بازتر شده است. این خود کمک مهمی به سینماست اما همچنان لازم است که فضا بازتر شود چراکه اگر دریافت پروانه ساخت سخت باشد همانطور که آقای داوودنژاد هم تأکید کرد سینمای ایران به زیرِ زمین می‌رود و همه فیلم‌هایشان را زیرزمینی می‌سازند.
شاید زمانی با سختگیری این امکان وجود داشت که مدیریتی کامل بر محتوای فیلم‌های تولید شده، داشت اما امروز دیگر این امکان وجود ندارد و ابزارهای تولید فیلم در دسترس هستند و فیلمسازان می‌توانند در سینمای زیرزمینی فعالیت کنند. در این شرایط به نظر من وجود مجوزی چون پروانه ساخت هم منطقی نیست و این مجوز باید برای تهیه‌کننده‌های باسابقه و حرفهای حذف شود.
امیدوارم همانطور که به نظر می‌رسد، فضا برای پرداختن به موضوعات مختلف در سینمای ایران باز شود اما لزوماً باز شدن فضا و کنار گذاشتن سختگیری‌ها کافی نیست و لازم است که دو موضوع تنوع ژانر و کمک به اقتصاد سینما در اولویت قرار بگیرد و باید این نکته را هم در نظر داشت که فیلم اجتماعی خنثی هیچ مخاطبی نخواهد داشت و لازم است که فیلم‌ها به موضوعات مختلف جامعه بپردازند.
«رها» چه ویژگی‌هایی داشت که توانست در گیشه موفق باشد؟
ما تلاش کردیم قصه‌ای که تا حدی حساسیت‌برانگیز است را روایت کنیم. «رها» روایتگر قصه‌ای است که از ذهن یک نویسنده جوان مثل آقای حسینی خلق شده که کار اول او در فیلمنامه‌نویسی است و همچنین کارگردان این اثر هم آقای فرهمند اولین تجربه سینمایی خود را در مقام کارگردان کسب کرد و بنابراین می‌توان گفت که «رها» اثری برآمده از ذهنیتی جوان است و به همین دلیل تفکراتی جدید در این اثر پدیدار شده است.
ماحصل این فیلمنامه و کارگردانی در کنار بازیگری مثل شهاب حسینی که درک درستی از سینما دارد باعث شد که مجموعه‌ای شکل بگیرد که اثری با کیفیت تولید شود. بنابراین نمی‌توان گفت که فقط یک عنصر می‌تواند عامل موفقیت یک فیلم باشد؛ به عقیده من اگر ما از کلیت سینما مراقبت نکنیم، کلیت سینمای ایران با وجود شبکه نمایش خانگی در خطر نابودی قرار گرفته و این وضعیت کم‌کم کار را به جایی می‌کشاند که حتی فیلم‌های کمدی هم ممکن است دیگر موفق نباشند همانطور که می‌بینیم میزان فروش این فیلم‌ها کاهش پیدا کرده و با وجود اینکه هنوز این آثار در جایگاه اول فروش هستند، فیلم‌های کمدی بسیاری هم می‌توان نام برد که با شکست در گیشه مواجه شده‌اند.
قصه‌های اجتماعی باید تا حدی ملتهب باشند تا مردم بپذیرند که این قصه‌ها از دل جامعه خودشان بیرون آمده و از طرفی لازم است که مسئولان سینمایی به ژانرهای دیگر مثل ژانر ترسناک، پلیسی، اکشن و… توجه داشته باشند و باید مکانیزمی تعریف شود که این ژانرها تقویت شوند.
مراقبتی که معتقدید باید از سینما صورت بگیرد مربوط به چه مسائلی می‌شود؟
علاوه بر مسائلی که مطرح کردم باید تلاش کنیم که بازیگران جدید به سینما معرفی شوند، شبکه نمایش خانگی جریان اقتصادی سینما را دگرگون کرده و با پرداخت دستمزدهای بالا به بازیگران باعث شده که هزینه تولید در سینما بالا برود و به همین دلیل سینماگران مستقل نمی‌توانند از پس دستمزد بازیگران بر بیایند.
در این شرایط لازم است که بازیگرانی جدید به سینما بیایند، ما باید در بحث پخش با رویکردهای تازه‌ای به سینما نگاه کنیم تا فیلم‌های سینمایی کمتری با شکست در گیشه مواجه شوند و فروش آثار بالاتر برود. همین فیلم «رها» که این روزها در حال اکران است با توجه به هزینه تولیدش و مبلغی که من چند وقت پیش برای تولید آن صرف کردم و نوسانات ارزی در این مدت با وجود موفقیت در گیشه نمی‌تواند یک فیلم کاملاً سودآور به حساب بیاید چون اگر من هزینه تولید این فیلم را صرف کار دیگری می‌کردم الآن به درآمد بسیار بالاتری رسیده بودم.
باید این نکته را در نظر داشته باشیم که در این میان «رها» یک فیلم موفق به حساب می‌آید که به سود ناچیزی هم رسیده است و بیشتر فیلم‌های سینمایی ما در این سال‌ها حتی نمی‌توانند سرمایه اولیه خودشان را برگردانند و حتی برخی فیلم‌های کمدی هم با شکست روبرو می‌شوند. اگر از مدیوم سینما مراقبت نکنیم من برای سال آینده این سینما بسیار نگران هستم و فکر می‌کنم به زودی فیلمسازی هیچ توجیه اقتصادی نخواهد داشت و همه به سمت تولید اثر در نمایش خانگی خواهند رفت.
پروانه ساخت فیلم «رها» چه زمانی صادر شد؟
پروانه ساخت این اثر در دولت قبل صادر شد که البته دو بار درخواست ما برای دریافت پروانه ساخت به دلایلی مثل تلخی و سیاهی رد شد و در نهایت آقای سهرابی مدیرکل نظارت بر عرضه و نمایش فیلم سازمان سینمایی در دولت قبل به ما لطف کردند و درخواست کردند که به من اعتماد کنند و دفعه سوم که درخواست پروانه ساخت داشتم این مجوز به ما داده شد.
جالب است که ما همان نسخه فیلمنامه را بدون هیچ تغییری ساختیم و توانستیم پروانه نمایش بگیریم و حالا که «رها» اکران شده هیچ اتفاقی به واسطه اکران این فیلم برای کشور رخ نداده است. متأسفانه برخی برخوردهای سلیقه‌ای باعث می‌شود که ما از سینمای روز دنیا عقب بمانیم که همین مورد هم موجب خنثی شدن فیلم‌های سینمایی می‌شود و شرایطی را پدید می‌آورد که امروز در سینمای خودمان تا حدی شاهد هستیم.
«رها» حرف روز جامعه را می‌زند و به دنبال حرفهای سیاسی هم نیست. ما در این فیلم معضلی اجتماعی را بیان می‌کنیم که اگر گوش شنوایی از سوی مسئولان وجود داشته باشد می‌توانند این صدا را بشنوند و معضلاتی را که در جامعه ما وجود دارد، در این فیلم مشاهده کنند. در این فیلم اتفاقی روایت می‌شود که متأسفانه مشابه آن همزمان با اکران «رها» برای یکی از دانشجویان دانشگاه تهران رخ داد و یک دانشجو لپ‌تاپش به سرقت رفت و در پی همین اتفاق به قتل رسید. من معتقدم که اگر در همین مورد زنگ خطری که «رها» به صدا درآورد را بشنوند، این امکان وجود دارد که بتوان جلوی تکرار این اتفاقات را گرفت.
به نظر شما این پتانسیل در بین سینماگران ایرانی وجود دارد که فیلم‌های پلیسی، اکشن، ترسناک و… باکیفیتی در این سینما ببینیم؟
این پتانسیل در بین فیلمسازان جوان وجود دارد اما ساخت فیلم در این ژانرها برای تهیه‌کننده‌ها ریسک‌پذیری بالایی می‌خواهد. دولت در این میان می‌تواند از تهیه‌کننده‌ها حمایت کند و به کسانیکه می‌خواهند چنین آثاری تهیه کنند کمک کند.
ما باید در این عرصه تولیداتی داشته باشیم که با کیفیت باشند و نباید صرفاً بر رونق تولید این آثار تکیه کنیم و کیفیت را نادیده بگیریم. زمانی فیلم‌های پلیسی، اکشن و حتی ترسناک مخاطبان بسیاری در ایران داشتند و اگر الآن هم آثاری با کیفیت در این ژانرها داشته باشیم، مطمئن باشید که می‌توانند آثار موفقی باشند. یکی از مسائلی که من را نسبت به سینمای ایران نگران کرده این است که ما در سینمایمان تنوع ژانر نداریم.
البته در سینمای پلیسی، اکشن و ترسناک فیلم‌های ایرانی رقیب بزرگی مثل سینمای هالیوود دارند که مشخص نیست می‌توانند با وجود این رقیب نظر مخاطب ایرانی را به خود جلب کنند؟
مطمئن باشید اگر فیلم‌ها با کیفیت باشند مردم برای دیدنشان به سینما می‌آیند. در سینمای اجتماعی و کمدی هم ما رقبای بسیار بزرگی داریم اما این فیلم‌ها کم و بیش مخاطب خود را در کشور ما دارند یا حتی سینمای انیمیشن هم رقیب بزرگی مثل هالیوود را دارد که با این حال در این سال‌ها دیده‌ایم این سینما چه پیشرفتی کرده و در گیشه به چه موفقیت‌هایی دست پیدا کرده است.
من فکر می‌کنم ما باید از یک جایی شروع کنیم و با وجود تکنولوژی‌هایی مثل هوش مصنوعی ما می‌توانیم کیفیت تولیداتمان را بالا ببریم. به نظر من با محدود شدن به دو سینمای کمدی و اجتماعی در آینده هیچ نشانی از سینمای ما باقی نخواهد ماند.
دیدگاهتان را بنویسید