بازدیدها: 55
عصر یک روز چهارشنبه است. خیابان‌های اطراف کلینیک تخصصی و فوق‌تخصصی شیخ‌الرئیس تبریز مملو از ترافیک است. ماشین‌ها به کندی حرکت می‌کنند و پیاده‌ها با عجله از کنار خودروها عبور می‌کنند. صدای بوق ماشین‌ها و گفت‌وگوی بیماران و همراهانشان که به نوبت وارد کلینیک می‌شوند، فضا را پر کرده است. در ورودی کلینیک، افرادی با پرونده‌های پزشکی در دست، در صف انتظار برای ورود به بخش‌های مختلف درمانی ایستاده‌اند. در داخل کلینیک، بیماران متعددی از نقاط مختلف استان و حتی استان‌های همجوار در انتظار دریافت خدمات تخصصی و فوق‌تخصصی هستند.
این صحنه روزمره در یکی از بزرگ‌ترین مراکز درمانی شمال غرب کشور، تنها یکی از نمودهای توزیع نامتوازن خدمات پزشکی در استان آذربایجان شرقی است. هر روز، مراجعین بی‌شماری از شهرهای دور و نزدیک به تبریز می‌آیند تا در این کلینیک تخصصی، خدمات پزشکی پیشرفته دریافت کنند. اما آیا این میزان مراجعه و ازدحام در دسترسی به خدمات درمانی برای تمامی افراد عادلانه است؟ آیا بیماران از سایر شهرستان‌ها و مناطق روستایی به راحتی به این امکانات دسترسی دارند؟
موضوع کمبود و توزیع نامتناسب امکانات پزشکی در استان از دو جنبه قابل بررسی است:
آذربایجان شرقی به عنوان یکی از قطب‌های پزشکی کشور که مراکز درمانی آن به جمعیت منطقه شمال غرب کشور و حتی زنجان و کردستان خدمات می‌دهد، با کمبودهایی مواجه است. پژوهش‌های موجود حاکی از آن است که کمبود تخت بیمارستانی و تجهیزات بیمارستانی جزو چالش‌های اصلی حوزه بهداشت و درمان آذربایجان شرقی است و متاسفانه این کمبودها در تمامی شهرستان‌های استان وجود دارد، یعنی پایین‌تر از میانگین کشور، که در آینده این حوزه مهم، سلامت شهروندان را به مخاطره خواهد انداخت.
یکی از عوامل کمبود تخت‌های بیمارستانی در آذربایجان شرقی را می‌توان کمبود تجهیزات پزشکی در شهرستان‌های اطراف استان دانست، این امر سبب می‌شود ساکنین شهرستان‌های همجوار با استان برای استفاده از خدمات درمانی به آذربایجان شرقی بیایند.
به گفته کارشناسان و مسئولان حوزه بهداشت و درمان، این تعداد برای مردم استان می‌تواند قابل قبول باشد، اما وقتی خدمات درمانی استان برای جمعیت بالغ بر ۱۰ میلیون نفری منطقه شمال غرب تعریف شده است، آمارهای مزبور به هیچ عنوان کفاف نمی‌دهد و باید در اسرع وقت نسبت به توسعه مراکز درمانی، ایجاد بیمارستان‌های جدید و افزایش تخت‌ها اقدام شود.
علاوه بر این، توزیع نامتوازن امکانات پزشکی و درمانی در شهرستان‌های خود استان آذربایجان شرقی نیز به وضوح قابل مشاهده است و اختلافات قابل توجهی در برخورداری از این خدمات وجود دارد. در این راستا، شهر تبریز به عنوان مرکز استان دارای بیشترین امکانات پزشکی است. شهرستان مراغه دومین قطب درمانی استان است که به حدود یک میلیون نفر از جمعیت ساکن در شمال کردستان، جنوب آذربایجان شرقی و غربی خدمات درمانی ارائه می‌دهد. پس از آن، میانه و شبستر به عنوان برخوردارترین شهرستان‌ها و شهرستان‌های ملکان، هشترود، سراب، ورزقان و اهر از جمله کم‌بهره‌ترین شهرستان‌ها به لحاظ تعداد پزشکان، تجهیزات و امکانات درمانی شمرده می‌شوند که بخش‌ها و روستاهای اطراف هر شهرستان را هم شامل می‌شود.
توزیع نامتوازن امکانات و خدمات پزشکی یکی از مهم‌ترین چالش‌های نظام سلامت در بسیاری از کشورهای در حال توسعه است که بر کیفیت و دسترسی به خدمات بهداشتی و درمانی تأثیر می‌گذارد. در استان آذربایجان شرقی، علیرغم تلاش‌های انجام‌شده برای بهبود دسترسی به خدمات درمانی، هنوز شاهد توزیع نامتوازن این امکانات در مناطق مختلف استان هستیم. این مشکل به‌ویژه در مناطق روستایی و دورافتاده بیشتر مشهود است.
دلایل توزیع نامتوازن امکانات پزشکی در آذربایجان شرقی
تمرکز امکانات در شهر تبریز
بسیاری از مراکز درمانی و بیمارستان‌های تخصصی استان در شهر تبریز، مرکز استان، متمرکز هستند. این امر باعث شده است که ساکنین شهرستان‌ها و روستاهای دورتر از دسترسی مناسب به خدمات پزشکی محروم شوند. برای مثال، در حالی که تبریز دارای بیمارستان‌های تخصصی متعدد است، بسیاری از شهرستان‌ها تنها به بیمارستان‌های عمومی با امکانات محدود دسترسی دارند.
کمبود پزشکان متخصص در مناطق غیرشهری
پزشکان متخصص تمایل دارند در شهرهای بزرگ‌تر و مناطق با امکانات بیشتر فعالیت کنند. در نتیجه، در مناطق روستایی و کمتر توسعه‌یافته استان، با کمبود پزشک متخصص و حتی پزشک عمومی مواجه هستیم. بر اساس آمارهای رسمی، در برخی از شهرستان‌ها، نسبت پزشک به جمعیت بسیار پایین‌تر از استانداردهای ملی است.
محدودیت‌های اقتصادی و بودجه‌ای
استان آذربایجان شرقی با محدودیت‌های بودجه‌ای و مالی مواجه است که این محدودیت‌ها مانع از توسعه زیرساخت‌ها و گسترش امکانات بهداشتی و درمانی در مناطق کم‌برخوردار می‌شود. تخصیص ناعادلانه منابع میان شهرها و روستاها یکی از دلایل اصلی این نابرابری‌هاست.
تمرکز بخش خصوصی در شهرهای بزرگ
بسیاری از مراکز خصوصی درمانی و بیمارستان‌ها در تبریز فعالیت می‌کنند. این مراکز به دلیل انگیزه‌های اقتصادی و فراهم بودن شرایط بهتر، بیشتر تمایل دارند در شهرهای بزرگ فعالیت کنند و از گسترش خدمات به مناطق کم‌درآمد و دورافتاده پرهیز دارند.
پیامدهای توزیع نامتوازن خدمات پزشکی در آذربایجان شرقی
افزایش نابرابری‌های بهداشتی
دسترسی نابرابر به خدمات پزشکی باعث افزایش نابرابری‌های بهداشتی در سطح استان می‌شود و این امر بر سلامت عمومی جامعه تأثیر منفی می‌گذارد.
مهاجرت به تبریز و شهرهای بزرگ‌تر
کمبود خدمات بهداشتی و درمانی در شهرستان‌ها و مناطق روستایی موجب مهاجرت مردم به شهرهای بزرگ‌تر می‌شود و این امر باعث ایجاد فشار بیشتر بر شهرهای مرکزی مانند تبریز می‌شود.
کاهش کیفیت خدمات درمانی در مراکز شلوغ
ازدحام بیماران در مراکز درمانی باعث کاهش کیفیت خدمات ارائه‌شده به بیماران می‌شود و این مسئله به‌ویژه در مراکز درمانی شلوغ مشهود است.
بار مالی و اجتماعی سنگین
سفرهای طولانی و هزینه‌های بالای درمان برای بیماران ساکن مناطق دورافتاده، فشار مالی و اجتماعی زیادی به آنها وارد کرده و باعث کاهش کیفیت زندگی در این مناطق می‌شود.
افزایش بار بیماری‌ها و مرگ و میر
دسترسی محدود به خدمات پزشکی در مناطق دورافتاده می‌تواند منجر به تشدید بیماری‌ها و کاهش کیفیت درمان شود. بیماری‌ها ممکن است به سرعت در این مناطق گسترش یابند و به مرگ و میر بالاتر منجر شوند. بسیاری از بیماران مجبور هستند برای دریافت خدمات تخصصی به تبریز یا سایر شهرهای بزرگ‌تر سفر کنند که این امر ممکن است در موارد بحرانی، زمان‌بر باشد.
تضعیف عدالت اجتماعی
توزیع نامتوازن خدمات پزشکی در آذربایجان شرقی می‌تواند احساس نابرابری و بی‌عدالتی را در میان مردم ایجاد کند. این نابرابری در دسترسی به خدمات بهداشتی می‌تواند منجر به نارضایتی و کاهش اعتماد مردم به نظام سلامت شود.
کاهش کیفیت زندگی
عدم دسترسی به خدمات پزشکی و درمانی به‌موقع، به کاهش کیفیت زندگی افراد در مناطق محروم می‌انجامد. مشکلات درمانی که در مراحل اولیه قابل پیشگیری هستند، در این مناطق ممکن است به بیماری‌های مزمن و یا خطرات جدی تبدیل شوند.
نسخه ای برای درمان ناعدالتی سلامت
راهکارهای بهبود توزیع خدمات پزشکی در استان
برای رفع چالش‌های موجود و بهبود توزیع خدمات پزشکی در استان آذربایجان شرقی، نیاز به اجرای مجموعه‌ای از راهکارهای عملی و مؤثر است. این راهکارها می‌توانند به توسعه زیرساخت‌ها، جذب و توزیع بهینه منابع انسانی و فنی، و بهبود کیفیت خدمات پزشکی در سطح استان کمک کنند.
توسعه و تجهیز مراکز درمانی در شهرستان‌ها و مناطق روستایی
ایجاد و تجهیز بیمارستان‌ها و مراکز درمانی در شهرستان‌های کمتر توسعه‌یافته می‌تواند به کاهش فشار بر مراکز درمانی تبریز کمک کند. این اقدامات باید شامل ساخت بیمارستان‌های جدید، بهبود کیفیت خدمات بهداشتی در خانه‌های بهداشت و مراکز درمانی موجود و تجهیز آنها به دستگاه‌های پیشرفته پزشکی باشد.
جذب و حفظ پزشکان متخصص در شهرستان‌ها و مناطق دورافتاده
ایجاد مشوق‌های مالی و رفاهی برای پزشکان متخصص می‌تواند آنها را ترغیب به کار در شهرستان‌ها و مناطق دورافتاده کند. این مشوق‌ها می‌تواند شامل حقوق بالاتر، تسهیلات مسکن، پرداخت پاداش‌های ویژه و کاهش مالیات برای پزشکان شاغل در این مناطق باشد.
توسعه خدمات پزشکی از راه دور (Telemedicine)
راه‌اندازی سیستم‌های پزشکی از راه دور می‌تواند در مناطق دورافتاده به بیماران این امکان را بدهد که از مشاوره پزشکان متخصص بهره‌مند شوند. این خدمات می‌تواند از طریق ویدئوکنفرانس‌ها، مشاوره‌های آنلاین و ارسال آزمایش‌ها به مراکز تخصصی ارائه شود و باعث کاهش نیاز به سفرهای طولانی به مراکز درمانی بزرگ‌تر شود.
توسعه زیرساخت‌های بهداشتی در شهرستان‌ها
باید برنامه‌هایی برای تقویت و بهبود زیرساخت‌های بهداشتی در مناطق محروم استان انجام شود. این شامل ساخت خانه‌های بهداشت جدید، تجهیز مراکز درمانی به تجهیزات پیشرفته و ایجاد پایگاه‌های خدمات درمانی در روستاها می‌شود.
تقویت آموزش و ظرفیت‌سازی در نیروی انسانی بهداشتی
برگزاری دوره‌های آموزشی برای پزشکان عمومی و پرستاران در مناطق کمتر برخوردار می‌تواند به افزایش سطح کیفیت خدمات بهداشتی و درمانی در این مناطق کمک کند. ایجاد دوره‌های آموزشی کوتاه‌مدت و تخصصی برای پزشکان در شهرستان‌ها نیز می‌تواند از این لحاظ مؤثر باشد.
توسعه سرمایه‌گذاری‌های خصوصی و خیریه در بخش بهداشت و درمان
تشویق بخش خصوصی و موسسات خیریه برای سرمایه‌گذاری در توسعه پروژه‌های درمانی در شهرستان‌ها می‌تواند به تأمین منابع مالی برای احداث بیمارستان‌های جدید، بهبود زیرساخت‌های درمانی و ایجاد مراکز تخصصی در این مناطق کمک کند.
تقویت سیاست‌های تمرکززدایی در توزیع خدمات پزشکی
باید برنامه‌هایی برای تمرکززدایی از خدمات درمانی و پزشکی در تبریز و توزیع عادلانه این خدمات در سطح استان طراحی و اجرا شود. این اقدامات می‌تواند شامل تأسیس بیمارستان‌ها و کلینیک‌های تخصصی در شهرستان‌ها و مناطق مختلف استان باشد.
گزارش از طاهره اشرفیان
دیدگاهتان را بنویسید